W najbliższy poniedziałek zobaczymy arcydzieło kina radzieckiego z okresu odwilży Chruszczowa. Film jest bardzo silny w przekazie traktuje o rzeczach najprostszych i najważniejszych. Miłość, zwątpienie, nadzieja są zaprzęgnięte do gry w teatrze antywojennym, tak ważnym i poruszającym dla ludzi 12 lat po wielkiej i straszliwej wojnie światowej, a może przeddzień kolejnej masakry w Europie tym razem z użyciem broni atomowej. W mojej ocenie siłą tego filmu nie jest przekaz o wojnie w okopach, tej wojskowej, nawet nie o tej powodująca śmierć i kalectwo, ale o cywilnej, godzącej w osoby, niszczącej przejście miedzy marzeniami, potrzebami szczęścia i spełnienia, a naturalnymi ich kresami rodziną, pracą, wieczornym pocałunkiem, spacerem we dwoje.
Film bardzo europejski jak gdyby nie powstawał za „żelazną kurtyną”, wykorzystano krótką chwilę w historii państwa totalitarnego, aby opowieść o człowieku mogła być wolna od propagandy i moralizatorstwa tak bardzo ukochanych przez tyranów.
Zapraszam na film
Romek
PS.
Wydaje mi się niezwykle istotne żeby przybliżyć w dalszej części zajawki czasy w jakim ten film powstawał i był nagradzany (choćby Złotą Palną w Cannes 1958 roku), szczególnie biorąc pod uwagę średnią wieku naszych pdkf’iaków;)
Wybrałem taki mały zbiorek informacji ze stron internetowych:
• http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/es_1956_kalendarium
• http://pl.wikipedia.org/
• http://www.youtube.com
Zimna wojna
• Termin "zimna wojna" został wprowadzony w 1947 przez Amerykanina Bernarda Barucha[3], by opisać pojawiające się napięcia między dwoma byłymi sojusznikami z czasów II wojny światowej.
• Jednak wcześniej, 9 lutego 1946 roku, Józef Stalin wygłosił przemówienie, w którym stwierdził, że "komunizm i kapitalizm nie mogą koegzystować" oraz ogłosił plan "przygotowania ZSRR w ciągu pięciu lat na każdą ewentualność". Wystąpienie zostało odebrane na zachodzie jako "deklaracja III wojny światowej".
System obozów
• Aleksander Sołżenicyn w książce Archipelag GUŁag szacuje, że w obozach tego systemu uśmiercono od początku rewolucji do roku 1956 ok. 60 milionów ludzi. Dokładniejsze są szacunki historyka Roberta Conquesta, który w książce Wielki Terror, podaje liczbę 42 milionów ludzi, którzy zginęli bezpośrednio w obozach (ich zgony zostały oficjalnie „zaksięgowane” przez służby obozowe) oraz trudna do oszacowania (od 10 do nawet 30 milionów) liczba ludzi, którzy nie zmarli w samych obozach lecz w trakcie transportu, oraz na skutek chorób i wycieńczenia już po wypuszczeniu z obozów. Robert Conquest (na podstawie danych archiwalnych) podaje też liczbę osób, które przewinęły się przez te obozy: w latach 1931-32 w obozach przebywało stale około 2 miliony ludzi, w latach 1933-35 - 5 milionów, w latach 1935-36 - 6 milionów. W czasie drugiej wojny światowej nastąpił gwałtowny rozwój obozów i w latach 1942-1953 przebywało w nich już stale ok. 10-12 milionów ludzi, czyli mniej więcej 5% całej populacji ZSRR.
Kalendariom
1953
5 marca - Umiera Józef Stalin. Na Kremlu rozpoczyna się walka o władzę.
• Stalin był dwukrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla[32] - w 1945 (za wkład w zakończenie II wojny światowej), oraz w roku 1948.
• W Księdze Rekordów Guinnessa Józef Stalin zajmuje pierwszą pozycję w kategorii "masowy morderca".
Czerwiec - Bunty więźniów w łagrach sowieckich w rejonie Norylska i Workuty stłumione przez wojsko.
16-17 czerwca - W Berlinie i innych miastach wschodnioniemieckich wybuchają gwałtowne manifestacje i strajki. W trzydniowych walkach z milicją NRD i oddziałami sowieckimi zginęło 267 osób.
25 lipca - Na Węgrzech ogłoszono częściową amnestią dla więźniów politycznych.
20 sierpnia - ZSRR dokonuje pierwszej próbnej eksplozji bomby wodorowej.
1954
1 marca - Na atolu Eniwetok na Pacyfiku Stany Zjednoczone dokonują pierwszej eksplozji bomby wodorowej.
1 listopada - W Algierii rozpoczyna się antyfrancuskie powstanie.
13 grudnia - Władysław Gomułka, były sekretarz generalny PPR, uwięziony od 1951 roku, odzyskuje wolność.
1955
Marzec - W Warszawie rozpoczął działalność dyskusyjny Klub Krzywego Koła. Wkrótce podobne kluby niezależne zaczęły powstawać w całej Polsce.
5 maja - Niemcy zachodnie zostają przyjęte do NATO.
amerykańska kronika filmowa RFN - NATO
14 maja - Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia, Węgry i Związek Sowiecki podpisują Układ Warszawski.
polska kronika filmowa Układ Warszawski
22 sierpnia - Władze sowieckie zezwalają na repatriacje Polaków przetrzymywanych od czasów wojny w ZSRR.
4 września - W Warszawie tygodnik "Po prostu", organ młodzieżowej organizacji komunistycznej deklaruje: "Jesteśmy grupą niezadowolonych" i staje się trybuną partyjnych reformatorów.
8-13 września - Kanclerz Niemiec Konrad Adenauer składa wizytę w ZSRR i uzyskuje zwolnienie niemieckich jeńców wojennych.
1956
25 lutego - Nikita Chruszczow wygłasza referat o zbrodniach Stalina na zamkniętym posiedzeniu XX zjazdu KPZR.
•
O kulcie jednostki i jego następstwach (ros. О культе личности и его последствиях) – tajny referat Chruszczowa wygłoszony 24 i 25 lutego 1956 r. na zamkniętym posiedzeniu XX Zjazdu KPZR przez Nikitę Chruszczowa, sekretarza generalnego KPZR, przywódcę ZSRR i następcę Józefa Stalina. W referacie tym Stalin został ukazany jako zbrodniarz stojący na czele partii bolszewików, winny zbrodniom, które zostały popełnione, gdy sprawował władzę, i wprowadzeniu tzw. kultu jednostki. W ten sposób Chruszczow, członek ścisłego kierownictwa WKP(b) od początku wielkiej czystki, obarczył wyłączną odpowiedzialnością za terror zmarłego Stalina i rozstrzelanego później Berię. Odpowiedzialność za krwawy terror została zatem ograniczona do kwestii personalnych, z pominięciem źródeł systemowych.
12 marca - W Moskwie umiera Bolesław Bierut, przywódca PZPR.
28-29 czerwca - W Poznaniu strajk robotników zakładów Cegielskiego przeradza się w wielotysięczną manifestację, a później zbrojny bunt przeciwko władzy komunistycznej. Protestujący zaatakowali siedzibę partii, więzienie i gmach Urzędu Bezpieczeństwa, domagając się "chleba i wolności". Demonstracje stłumiło wojsko. Ginie ponad 70 osób.
29 czerwca - Premier Józef Cyrankiewicz ostrzega w przemówieniu radiowym: "Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że mu tę rękę władza odrąbie."
18/19 października - Stacjonujące w Polsce oddziały sowieckie rozpoczęły marsz na Warszawę, gdzie trwała próba sił między reformatorami a grupą zachowawczą w partii.
19 października - Rano do Warszawy przybywa bez zapowiedzi Chruszczow z innymi członkami sowieckiego Politbiura i marszałkiem Koniewem, dowódcą wojska Układu Warszawskiego. Po całym dniu i nocy dramatycznych rozmów, w których wziął udział dokooptowany do kierownictwa partii Gomułka, delegacja sowiecka uznała, że polskie władze gwarantują utrzymanie systemu komunistycznego i opuściła nad ranem Warszawę. Marsz wojsk sowieckich został zatrzymany.
22 października - Podczas wielkiego wiecu studentów na Politechnice budapeszteńskiej padają żądania wolnych wyborów i wycofania z Węgier wojsk sowieckich.
23 października - W Budapeszcie studenci organizują wielotysięczną demonstrację pod hasłem solidarności z Polską i żądania podobnych reform (niesiono transparenty: "Polska dała nam przykład! Wybierz węgierską drogę!"). Wieczorem obalono gigantyczny pomnik Stalina. Gdy pod rozgłośnią radiową padły strzały ze strony sił policyjnych tłum odpowiedział ogniem; rozpoczęło się zbrojne powstanie.
24 października - W Budapeszcie w nocy do kierownictwa partii powrócił Imre Nagy, obejmując z powrotem funkcje premiera. Władze ogłosiły stan wyjątkowy i poprosiły ZSRR o pomoc w przywróceniu porządku. Rano do Budapesztu wjechały jednostki sowieckie, napotykając zbrojny opór kilkunastu tysięcy powstańców. W mieście większość fabryk strajkuje.
25 października - W Budapeszcie trwają walki z oddziałami sowieckimi. Przed parlamentem ginie ponad stu uczestników pokojowej demonstracji. Szefem partii zostaje Kadar.
28 października - Na Węgrzech premier Nagy ogłasza rozejm, rozwiązanie bezpieki i wycofanie wojsk sowieckich. Rząd uznaje powstanie za narodową rewolucję demokratyczną.
28 października - Kardynał Stefan Wyszyński zostaje uwolniony i powraca do Warszawy.
29 października - Wojska izraelskie atakują Egipt.
30 października - Rząd ZSRR w specjalnym oświadczeniu stwierdza, że każdy kraj komunistyczny ma prawo do własnej drogi reform pod warunkiem, że nie prowadzi ona do wyjścia z bloku.
31 października - Wycofywanie wojsk sowieckich zostaje wstrzymane. Nagy ogłasza rozpoczęcie rozmów w sprawie wystąpienia Węgier z Układu Warszawskiego. Oddziały sowieckie z Rumunii i Ukrainy kierują się w stronę Węgier.
1 listopada - Nagy apeluje do ONZ o uznanie neutralności Węgier i informuje ambasadora sowieckiego, że wobec ruchów wojsk sowieckich Węgry występują z Układu Warszawskiego.
2 listopada - Nagy apeluje do sekretarza generalnego ONZ o potępienie agresji sowieckiej na neutralne Węgry.
4 listopada - O świcie oddziały sowieckie atakują Budapeszt. Siły powstańcze stawiają im zaciekły opór. Nagy chroni się do ambasady jugosłowiańskiej. W kraju wybucha strajk generalny. Kardynał Mindszenty znajduje azyl w ambasadzie amerykańskiej, gdzie będzie przebywał do 1971 roku.
5 listopada - Na Bliskim Wschodzie zwycięska ofensywa izraelska osiąga Kanał Sueski. W strefie kanału ląduje desant brytyjskich i francuskich spadochroniarzy, by przejąć nad nim kontrolę.
7 listopada - Pod presją USA i ONZ Francja i Wlk. Brytania powstrzymują działania zbrojne i zobowiązują się wycofać swe wojska do 22 grudnia. Ze strefy kanału wycofują się także Izraelczycy.
10 listopada - Upadek ostatniego punktu węgierskiego oporu zbrojnego w przemysłowej dzielnicy Csepel w Budapeszcie. Ogółem w powstaniu zginęło ok. 20 tysięcy Węgrów; blisko 200 tysięcy udało się na emigrację.
1957
19 stycznia - Dowódcy powstania węgierskiego Jozsef Dudas i Janos Szabo zostają straceni.
Kwiecień - Na Węgrzech rozpoczyna się faza masowego terroru skierowanego przeciwko uczestnikom powstania. Tylko w roku 1957 rozpoczęto 20 tysięcy procesów politycznych.
22 maja - Nikita Chruszczow formułuje program dla ZSRR: "Dogonić i przegonić Amerykę!"
Sierpień - ZSRR dokonuje udanej próby wystrzelenia rakiety międzykontynentalnej mogącej przenosić ładunki nuklearne.
2 października - Władze likwidują "Po prostu", czołowe pismo ruchu reform Października'56. W Warszawie i innych miastach dochodzi do kilkudniowych ulicznych protestów, brutalnie spacyfikowanych przez milicję.
25 października - W Waszyngtonie prezydent USA Eisenhower i premier Wlk. Brytanii Harald Macmillan piętnują "uciemiężenie wolności we wschodniej Europie".
1958
Maj - Po wizycie na Węgrzech Gomułka oświadcza, że "naród węgierski z pomocą Związku Radzieckiego i przy poparciu państw socjalistycznych rozgromił kontrrewolucję".
16 czerwca - W Budapeszcie wykonano wyroki śmierci przez powieszenie na przywódcach powstania węgierskiego: Imre Nagy, Pal Maleter i Miklos Gimes.
21 lipca - Najście policji na klasztor w Częstochowie znamionuje koniec odprężenia w stosunkach państwo-Kościół w Polsce.
2 sierpnia - Istvan Bibo i Arpad Goncz (późniejszy prezydent Węgier w latach 1990-2000) skazani na dożywocie za udział w rewolucji.
23 października - Rosyjski pisarz, Borys Pasternak otrzymuje literacką Nagrodę Nobla, jednak pod naciskiem władz sowieckich nie przyjmuje jej.
20 grudnia - W Polsce rady robotnicze, ostatnia instytucjonalna zdobycz Października, zostają podporządkowane partii.
